Malkenschoten-Kayersmolen

4.10 Cultuurhistorie

In het plangebied is een aantal cultuurhistorisch waardevolle elementen aanwezig. Hierna zijn de belangrijkste cultuurhistorische elementen in het plangebied benoemd.

Nagelpoelsche dijk

De Nagelpoel was een vergaarbekken voor kwelwater dat in noordelijke richting afwaterde. Langs de poel en het afwateringsslootje was een dijk aangelegd die als voetpad in gebruik was. Het dijklichaam is uitgespaard en vormt als zodanig een historisch lijnelement met een zeer hoge cultuurhistorische waarde. Het dijklichaam verdient het dan ook behouden te blijven.

De Zwaanspreng

De Zwaanspreng is een kunstmatige beekloop uit omstreeks 1870, die zijn oorsprong vindt in het gebied ten westen van de Arnhemseweg. Hier bevindt zich ook de bron van de Kayersspreng, waarvan de doodlopende zuidtak noordelijk van de viskwekerij loopt.

 

De Zwaanspreng voedt de vijvers van de voormalige forellenkwekerij en het kanaal. Over de spreng is een betonnen brug geplaatst, die de noordelijk gelegen woonwijk Componistenkwartier verbindt met het Park Malkenschoten ten zuiden van de spreng. De betonnen brug is in de inventarisatie Naoorlogs erfgoed opgenomen (als onderdeel van het Park Malkenschoten) en vanwege het bijzondere ontwerp als cultuurhistorisch waardevol aangemerkt. Door middel van een dubbelbestemming 'Waarde - beken en sprengen' zijn de cultuurhistorische waarden van de Zwaanspreng beschermd.

Spoorlijn & oude halte

De oude spoorlijn Apeldoorn-Dieren begon in 1887 als de Koning Willem III-lijn. De spoorlijn is nu het traject van de Veluwse Stoomtrein Maatschappij. Binnen het plangebied, ter hoogte van de viskwekerij, lag een halteplaats.

Apeldoorns Kanaal

Het Apeldoorns Kanaal is aangelegd in twee fases en vormde, na de voltooiing in 1866, een zeer belangrijke nieuwe infrastructurele lijn in de noord-zuidverbindingen in dit deel van de provincie Gelderland. Apeldoorn dankte er aan het einde van de 19de eeuw een belangrijk deel van haar economische bloei aan. Binnen het bestemmingsplan Malkenschoten - Kayersmolen ligt een deel van het traject van het Apeldoorns kanaal, dat tussen 1858 en 1966 gegraven werd. Het gehele kanaal, dat zich uitstrekt over zes gemeenten, heeft een hoge cultuurhistorische waarde.

Forellenkwekerij (voorheen zalmkwekerij)

Op deze locatie bestond reeds in 1881 een viskwekerij. Rond 1900-1910 had de kwekerij een zeer aanzienlijke omvang. Het hoofdgebouw is in 1916 vernieuwd door A.H. Wegerif, een bekende Apeldoornse architect met een rijke architectonische vocabulaire. Op het terrein, ten zuiden van het gebouw, bevinden zich 15 kweekvijvers en 3 visvijvers. In tegenstelling tot de vijvers zijn de beeklopen Kayersbeek en Zwaanspreng goed onderhouden. Deze vormen met de aanliggende bomenrijen een heldere groenstructuur. De historische forellenkwekerij is aangewezen als gemeentelijk monument. Een deel van het gebouw, te weten het hoofdgebouw uit 1916 en de aan de westzijde aansluitende houten loods, een deel van de vijvers en een herdenkingsbank van na de oorlog zijn onderdeel van de redengevende beschrijving. In voorliggend bestemmingsplan is de forellenkwekerij opgenomen in de bestemming 'Agrarisch-Viskwekerij', waarmee is aangesloten bij de vigerende planologische regeling.